Tia UV là gì? Phân loại, Mức độ & Ảnh hưởng

TIA UV LÀ GÌ?

Tia UV - Ultraviolet Rays

Tia UV là một loại bức xạ điện từ và là nguyên nhân gây ra các vết sạm da và cháy nắng vào mùa hè. Ngoài ra, tiếp xúc quá nhiều với bức xạ tia cực tím sẽ gây tổn hại đến các mô sống.

Trong khi nhiều người gọi bức xạ tia cực tím là "tia UV", thuật ngữ này về mặt kỹ thuật là không chính xác vì bạn không thể nhìn thấy tia UV. Bức xạ tử ngoại không thể nhìn thấy được.

CÓ 3 LOẠI TIA UV

3 loại tia UV: UVC, UVB và UVA

UVC

Đây là tia UV có năng lượng cao nhất và có khả năng gây hại nhất cho mắt và da của bạn. Thế nhưng, may mắn là tầng Ozone của khí quyển đã ngăn chặn hầu như tất cả các tia UVC.

Nhưng điều này cũng có đồng nghĩa với việc sự suy giảm tầng Ozone là có thể cho phép các tia UVC năng lượng cao tiếp cận bề mặt Trái đất. Từ đó gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến tia cực tím.

Tia UVC có bước sóng từ 100 đến 280 nanomet (nm).

UVB

Tia UVB sẽ có bước sóng dài hơn một chút (280-315 nm) và năng lượng thấp hơn tia UVC. Những tia này được lọc một phần bởi tầng Ozone, nhưng một số vẫn đến được bề mặt Trái đất.

Ở liều lượng thấp, bức xạ UVB kích thích sản xuất ra Melanin (một sắc tố da), khiến da sạm đen, tạo ra làn da rám nắng.

Nhưng với liều lượng cao hơn, tia UVB gây cháy nắng làm tăng nguy cơ ung thư da. Tia UVB cũng gây ra sự đổi màu da, nếp nhăn và các dấu hiệu lão hóa sớm khác của da. Bởi lẽ, giác mạc dường như sẽ hấp thụ 100% tia UVB, loại bức xạ UV này không có khả năng gây đục thủy tinh thể và thoái hóa điểm vàng, thay vào đó có liên quan đến việc tiếp xúc với tia UVA.

UVA

Tia UVA gần với tia sáng khả kiến hơn và có năng lượng thấp hơn tia UVB và UVC. Nhưng tia UVA có thể đi qua giác mạc và đến thủy tinh thể và võng mạc bên trong mắt.

Tuy nhiên, tiếp xúc quá nhiều với bức xạ UVA sẽ liên quan đến sự phát triển của một số loại đục thủy tinh thể. Ngoài ra, theo nghiên cứu cho thấy tia UVA có thể đóng một “vai trò” trong sự phát triển của bệnh thoái hóa điểm vàng.

NHỮNG YẾU TỐ GÂY HẠI CỦA TIA UV

Bất kỳ ai dành thời gian ở ngoài trời đều có nguy cơ mắc các bệnh về mắt do bức xạ tia cực tím. Liều lượng bức xạ UV thực tế bạn nhận được ở ngoài trời phụ thuộc vào một số yếu tố, bao gồm:

• Vị trí địa lý: Tia cực tím chủ yếu ảnh hưởng nhiều hơn ở các khu vực nhiệt đới gần xích đạo trái đất. Bạn càng ở xa đường xích đạo, rủi ro phải đón nhận những tia UV càng nhỏ.
• Độ cao: Tia cực tím chủ yếu ảnh hưởng khi độ cao càng cao.
• Thời gian trong ngày: Khi mặt trời lên càng cao, cường độ tia UV sẽ càng mạnh, thường từ 10 giờ sáng đến 2 giờ chiều.
• Ngoại cảnh: Nhìn chung, cường độ chiếu của tia cực tím cao hơn trong những không gian rộng, đặc biệt là khi có các bề mặt phản chiếu cao, như tuyết và cát. Trên thực tế, cường độ tiếp xúc của tia UV có thể tăng gần gấp đôi khi tia UV bị phản xạ từ tuyết.Ngoài ra, khả năng tiếp xúc của tia cực tím sẽ giảm đi nhiều trong môi trường đô thị, nơi các tòa nhà cao tầng che nắng cho đường phố.
• Thuốc men: Một số loại thuốc như tetracycline, thuốc sulfa, thuốc tránh thai, thuốc lợi tiểu và thuốc an thần, có thể làm tăng độ nhạy của cơ thể bạn với bức xạ UV.

ĐO LƯỜNG MỨC ĐỘ TIA CỰC TÍM

Tại Hoa Kỳ, nguy cơ tia UV tiếp xúc với bề mặt được đo bằng Chỉ số UV.

Bảng chỉ số đo lường mức độ tia UV

Chỉ số này được phát triển bởi NWS và EPA, nó giúp dự đoán mức bức xạ tia cực tím của mỗi ngày trên thang điểm đơn giản từ 1 đến 11+. Cụ thể:

• 0-2: Không có nguy hiểm cho người bình thường.
• 3-5: Gây hại một chút cho những người không có đồ bảo hộ khi đi ngoài nắng.
• 6-7: Mức độ gây hại cao cho những người không có đồ bảo hộ khi đi ngoài nắng.
• 8-10: Mức độ gây hại cực cao cho những người không có đồ bảo hộ khi đi ngoài nắng.
• 11+: Mức độ gây hại đáng báo động cho những người không có đồ bảo hộ khi đi ngoài nắng.

ẢNH HƯỞNG CỦA TIA UV TỚI SỨC KHỎE NHƯ THẾ NÀO?

Với ảnh hưởng của tia UV, nó có thể gây ra một số hậu quả dưới đây:

Cháy nắng

Nguồn hình ảnh: Shutterstock

Cháy nắng là một vết bỏng do tia UV gây ra cho da. Cụ thể, vào những tháng mùa hè, da có thể bị bỏng trong vòng 11 phút và có thể mất vài ngày hoặc vài tuần để tự lành. Đối với trường hợp cháy nắng nhẹ, có thể được điều trị tại nhà. Nhưng bạn nên đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu bỏng nặng hoặc phồng rộp.

Mặc dù các dấu hiệu cháy nắng sẽ mờ dần theo thời gian, nhưng tổn thương này không thể xóa bỏ và làm tăng thêm tác hại của tia UV trong suốt cuộc đời của bạn, điều này làm tăng nguy cơ ung thư da.

Ung thư da

Tình trạng ung thư da

Theo EPA GOV, mỗi năm, số trường hợp ung thư da được chẩn đoán ở Hoa Kỳ còn hơn các trường hợp ung thư vú, tuyến tiền liệt, phổi và ruột cộng lại. Cụ thể, 1/5 người Mỹ sẽ bị ít nhất 1 lần ung thư da trong đời. Theo thống kê, cứ mỗi giờ lại có một người Mỹ chết vì ung thư da, nguyên nhân chủ yếu đến từ việc da tiếp xúc với bức xạ UV mà không có những vật dụng ngăn ngừa.

Ung thư tế bào hắc tố - Melanoma

Ung thư tế bào hắc tố là dạng ung thư da nghiêm trọng nhất, hiện là một trong những loại ung thư phổ biến nhất ở thanh thiếu niên và thanh niên từ 15-29 tuổi. Trong khi Melanoma chỉ chiếm khoảng 3% trong các trường hợp ung thư da, nhưng nó lại gây ra hơn 75% các ca tử vong.

Chưa hết, việc tiếp xúc với tia cực tím và nắng gắt, đặc biệt là trẻ em, là những yếu tố nguy cơ gây nên loại bệnh này. Tuy nhiên, không phải tất cả các Melanoma đều liên quan đến ánh nắng mặt trời. Một số yếu tố khác có thể kể đến như các yếu tố di truyền và thiếu hụt hệ thống miễn dịch.

Ung thư da Nonmelanoma

Video về Ung thư da Nonmelanoma của CAST PHARMA

Ung thư da Nonmelanoma ít gây chết người hơn ung thư Melanoma. Tuy nhiên, chúng có thể lây lan nếu không được điều trị, gây biến dạng và gây nên các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn. Có 2 loại ung thư da Nonmelanoma chính: Ung thư tế bào đáy và Ung thư tế bào vảy. Nếu được phát hiện và điều trị sớm, hai loại ung thư này hiếm khi gây tử vong.

• Ung thư tế bào đáy - Basal cell carcinomas là loại ung thư phổ biến nhất của các khối u ung thư da. Chúng thường xuất hiện dưới dạng mụn thịt hoặc nốt sần nhỏ trên đầu và cổ, nhưng có thể xuất hiện trên các vùng da khác. Ung thư biểu mô tế bào đáy này phát triển khá chậm và hiếm khi lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể. Tuy nhiên, nó có thể xâm nhập vào xương và gây ra thiệt hại đáng kể.
• Ung thư tế bào vảy - Squamous cell carcinomas là những khối u có thể xuất hiện dưới dạng nốt hoặc các mảng màu đỏ, có vảy. Loại ung thư này có thể phát triển thành khối lớn, và không giống như ung thư biểu mô tế bào đáy, nó có thể lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể.

Lão hóa sớm và các tổn thương da khác

Hiện tượng lão hóa sớm

Các rối loạn da khác liên quan đến tia UV bao gồm dày sừng quang hóa (Actinic Keratosis) và lão hóa da sớm. Actinic Keratosis là sự phát triển da xảy ra trên các vùng cơ thể tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Mặt, bàn tay, cẳng tay và chữ "V" của cổ là những vùng đặc biệt dễ bị ảnh hưởng nhất.

Tiếp xúc lâu với ánh nắng mặt trời cũng gây ra lão hóa sớm, theo thời gian có thể làm cho da trở nên dày, nhăn và nhão. Dù biết việc lão hóa theo thời gian là điều không thể tránh khỏi. Tuy nhiên, có tới 90% những biến đổi về làn da được coi là biểu hiện của việc lão hóa do tác động của ánh nắng mặt trời, chứ không phải lão hóa tự nhiên. Với sự bảo vệ thích hợp khỏi tia UV, có thể tránh được hầu hết quá trình lão hóa sớm của da.

Đục thủy tinh thể và các bệnh về mắt khác

Đục thủy tinh thể (Mắt trái)

Đục thủy tinh thể là một dạng tổn thương mắt, trong đó thủy tinh thể của mắt bị mất đi độ trong suốt. Nếu không được điều trị, bệnh đục thủy tinh thể có thể dẫn đến mù lòa. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng bức xạ UV làm tăng khả năng mắc một số bệnh đục thủy tinh thể.

Mặc dù có thể chữa khỏi bằng phương pháp phẫu thuật mắt hiện đại, nhưng bệnh đục thủy tinh thể làm giảm thị lực của hàng triệu người và tiêu tốn hàng trăm hoặc hàng tỷ tiền chăm sóc y tế mỗi năm.

Các loại tổn thương mắt khác bao gồm mộng thịt (mô tăng trưởng có thể cản trở tầm nhìn), ung thư da quanh mắt và thoái hóa điểm vàng (phần võng mạc nơi nhận thức thị giác cấp tính nhất). Tất cả những vấn đề này có thể được giảm bớt khi có biện pháp bảo vệ mắt thích hợp ví dụ như các dòng kính râm hoặc kính áp tròng chống tia UV.

Ức chế miễn dịch

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng việc tiếp xúc quá nhiều với bức xạ UV có thể ngăn cản hoạt động bình thường của hệ thống miễn dịch của cơ thể và khả năng bảo vệ tự nhiên của da.

Mong rằng bài viết này sẽ cung cấp cho các bạn một cái nhìn tổng quan về các vấn đề sức khỏe chính liên quan đến việc tiếp xúc quá mức với bức xạ UV. Hiểu được những rủi ro này và thực hiện các biện pháp phòng ngừa hợp lý sẽ giúp bạn tận hưởng ánh nắng mặt trời mà không lo về các mối nguy hại trên.